Viral hepatitler tüm dünyada yaygın olarak görülen, ülke ekonomilerini çok yakından ilgilendiren ciddi bir halk sağlığı sorunudur. Dünya genelinde hastalığın büyük oranda geç dönemdebelirtivermesivehastalarınbüyükçoğunluğununhastalıklarınınfarkındaolmamaları nedeniyle hepatite dikkat çekmek amacıyla 28 Temmuz Dünya Hepatit Günü olarak belirlenmiştir.DünyaSağlıkÖrgütü’nün2018yılıHepatitGünüiçinbelirlediğitema,“Hepatiti TestEtveTedaviEt”tir.Böyleceriskaltındaolanveyahastalığınınfarkındaolmayankişilerin bu konuya dikkati çekilerek teste yönlendirilmesi ve hastaların tedavi olma oranlarının artırılmasıhedeflenmektedir.
Hepatit,enbasitanlamıylakaraciğeriniltihabıdırvepekçoknedenebağlıolarakoluşabilir. Bu nedenlerin başında viral enfeksiyonlar gelmektedir. Viral hepatitlere sebep olan farklı hepatitvirüstipleri(hepatitA,B,C,DveE)bulunmaktadır.BunlardanhepatitB,CveDkronik karaciğer hastalıklarına yolaçmaktadır.
Dünya Sağlık Örgütü 2017 Küresel Hepatit Raporu’nda dünyada 2015 yılında 257 milyon kişinin hepatit B ve 71 milyon kişinin hepatit C enfeksiyonu ile enfekte olduğu belirtilmiştir. Yine aynı rapora göre 2015 yılında 1.34 milyon kişinin viral hepatitlere bağlı gelişen siroz ve karaciğer kanseri gibi nedenlerden dolayı yaşamını yitirdiği tahminedilmektedir.
Hepatit A enfeksiyonuna neden olan hepatit A virüsü bulaşı esas olarak fekal-oral yolla (hasta kişilerin dışkısından atılan virüsle kontamine su ve gıdaların tüketilmesiyle) gerçekleşmektedir. Çocukluk çağlarında hafif belirtilerle geçirilen Hepatit A enfeksiyonu,ileri yaşlarda daha ağır seyretmekte ve şiddetli karaciğer hastalığı ile ölümlere yol açabilmektedir. Ülkemizde hijyen kurallarına ve temizlik koşullarına uyum, temiz su kaynaklarına ulaşımın artışı,sosyoekonomikkoşullarlailgilidiğergöstergeleriniyileşmesive2012yılısonuitibariyle başlayanhepatitAaşıuygulamalarısonucunda2012yılında3.624olanvakasayısı2017yılında 471’e ve 2012 yılında yüz binde 4,8 olan hastalık görülme sıklığı da 2017 yılında yüz binde 0,6’ya düşmüştür. 2018 ilk altı ayında bildirimi yapılan vaka sayısı ise 185’dir. Halen ülkemizdeçocuklara18.ve24.aylarda,riskgrubundakikişileredeenaz6ayaraile2doz halindesağlıkkuruluşlarımızdaücretsizhepatitAaşısıuygulanmaktadır.Aşılamahızıise2013 yılında %93 olurken 2017 yılında %97 olarakgerçekleşmiştir.
Hepatit B ve Hepatit C virüsleri uzun dönemde kronik karaciğer hastalığı, siroz veya karaciğer kanserine yol açabildiği için ayrı bir önemesahiptir.
Hepatit B ve HepatitC;
- Kontrol edilmemiş kan ve kan ürünlerinin transfüzyonuyla
- Uygun şekilde steril edilmemiş cerrahi malzemelerin kullanıldığı tıbbi girişimler ya da diş hekimliği müdahaleleriyle
- Kullanılmış enjektör paylaşımıyla
- Tıraş bıçağı, diş fırçası gibi eşyaların paylaşımıyla
- Uygun şekilde steril edilmemiş araçlarla yapılan dövme, akupunktur ya da vücut takılarının uygulanmasıyla
- Hepatit B ve C taşıyıcılarının aile içi temasıyla
- Anneden bebeğe doğumda ve sonrasında
- Korunmasız cinsel ilişkiyle bulaşabilir.
Hepatit C virüsünün sık tanımlanan bulaşma yolları, kontamine kan ve kan ürünlerinin transfüzyonu, damar içi ilaç kullanımı, cerrahi ve diğer girişimsel işlemlerdir. Ayrıca cinsel yolla ve anneden bebeğe geçiş de diğer bulaşma yolları arasında yer almaktadır. Bakanlığımız TSİM (Temel Sağlık İstatistikleri Modülü) verilerine göre ülkemizde bildirilen akut hepatit C vaka sayısı 2005 yılında 1.145’den 2017 yılında 256’yadüşmüştür.
Hepatit B hastalığından korunmanın en etkili yolu aşılanmadır. Hepatit B aşısı güvenli ve etkili bir aşı olup ülkemizde 1998 yılında rutin çocukluk çağı aşı takvimine eklenmiştir. RutinçocuklukçağıhepatitBaşılamalarını,2005-2009yıllarıarasındaokullardayapılandestek aşılamaları ve risk grubu aşılamalarıizlemiştir.
Ülkemizde Genişletilmiş Bağışıklama Programı içinde yer alan Hepatit B Kontrol Programıkapsamındadevamedenaşıuygulamalarısonucu1999yılında%64olanaşılamahızı, 2009 yılında %97 ve 2018 yılında da %96 olarak saptanmıştır. Yürütülmekte olan başarılı hepatitBaşılamalarıile1998yılındayüzbinde7,4olanakuthepatitBinsidansı,2017yılı itibariyle yüz binde 1,9’a gerilemiş aynı dönemde bildirilen akut hepatit B vaka sayısı ise 5003’den 1561’e düşmüştür. 2018 yılı ilk altı ayında ise toplam 658 akut hepatit B vakası bildirimi yapılmıştır. Hepatit B Kontrol Programının 5 yaş altı çocuklarda akut hepatit B hastalığı görülme sıklığının yüz binde 1’in altına indirilmesi hedefine 2009 yılı itibariyle ulaşılmıştır. 1990 yılında 5 yaş altı 370 olan akut hepatit B vaka sayısı, 2017 yılı itibariyle 9’a düşmüştür. 5 yaş altı çocuklardaki akut hepatit B hastalığı görülme sıklığı da 1990 yılında yüz binde 6,2 iken, 2017 yılında yüz binde 0,1 olarakgerçekleşmiştir.
Hepatit B aşısı ülkemizde bebeklere, ilk dozu doğumda, 2. ve 3. dozları ise 1 ve 6 aylıkken, risk grubundaki kişilere ise 0, 1 ve 6 ay takvimi ile 3 doz olarak ve ücretsiz uygulanmaktadır. Hepatit C virüsüne karşı aşı henüz bulunmamaktadır ancak kullanılmaya başlayanyeniilaçlarlatedavide%95üzerindeiyileşmesağlanmaktadır.Aşıdışındahastalıktan korunmanın en etkili yolu bulaş yoluna ilişkin korunma önlemlerininalınmasıdır.
Hepatit D virüsü, sadece hepatit B virüs (HBV) ile enfekte olan kişilerde hastalığa yol açabilmektedir. HBV’nin yokluğunda enfeksiyon yapamaz. Hafif seyreden HBV enfeksiyonunu daha ağır ve hızlı seyreden bir hastalığa dönüştürebilir. Bulaşma esas olarak perkütan yolla (damar içi madde bağımlılarında), kan ve kan ürünleri transfüzyonuyla olur, cinsel yolla bulaş ve anneden bebeğe bulaş riskidüşüktür.
Hepatit E virüsü (HEV) bulaşı fekal-oral yolla (hasta kişilerin dışkısından atılanvirüsle kontaminesuvegıdalarıntüketilmesiyle)gerçekleşmektedir.Erişkinlerdeçocuklardandahasık görülür,özelliklegebeliktegeçirildiğindehepatitEhastalığıdahaağırseyreder.Gebelerdeson
3 aylık dönemde HEV enfeksiyonu geçirildiğinde düşük, erken doğum, ciddi karaciğer yetmezliği ile ölüm riskinin artmasına sebep olabilir. Hepatit E virüsünün spesifik bir tedavisi ve aşısıyoktur.